حل مسئله

شاید بتوان گفت نمودار استخوان ماهی (Fishbone Diagram) در مقایسه با سایر ابزارهای گرافیکیِ حل مسئله (مثلاً در مقایسه با نقشه ذهنی) کمتر از آن‌چه که شایسته‌اش بوده، مورد توجه قرار گرفته است.
چون در نگاه اول، به نظر می‌رسد که ترسیم این نمودار، صرفاً یک نوع بازیِ گرافیکی و تصویری با مسئله است و نمی‌تواند در حل مسئله چندان مفید باشد.
اما واقعیت این است که اگر کاربردهای نمودار استخوان ماهی را بشناسیم و در رسم نمودار استخوان ماهی، حساسیت کافی به خرج دهیم، اتفاقاً این ابزار می‌تواند نقش مهمی در کمک به حل مسئله ایفا کند.
این درس را به بررسی نمودار استخوان ماهی – که نمودار ایشیکاوا نیز نامیده می‌شود – اختصاص می‌دهیم و درباره‌ی کاربردها و ویژگی‌های آن، با هم صحبت می‌کنیم.
نمودار استخوان ماهی چیست؟ نمودار استخوان ماهی، ابزاری برای ترسیم گرافیکی انواع علت‌های کوچک و بزرگی است که دست به دست یکدیگر داده و یک مشکل یا مسئله را به‌وجود می‌آورند (یا آن را تشدید می‌کنند).
این نمودار معمولاً به صورت یک خط افقی با تعدادی خط شیب‌دار کوچک‌تر ترسیم می‌شود به خاطر شکلش، به نمودار استخوان ماهی یا Fishbone D..

بسیاری از ما دو واژه‌ی مشکل و مسئله را به‌جای یکدیگر و در حد واژه‌هایی مترادف به‌کار می‌بریم.
این در حالی است که در مدیریت و برخی دیگر از شاخه‌های علوم انسانی، تفاوت مشکل و مسئله در نگاه کارشناسان و متخصصان، بسیار جدی است و مراقب هستند که این دو واژه را به جای یکدیگر به‌کار نبرند.
البته ماجرا در حد یک حساسیت از جنس ادبیات نیست؛ بلکه توجه به فرق مشکل و مسئله باعث می‌شود که مهارت ما در تصمیم گیری و حل مسئله افزایش پیدا کند.
مشکل با مسئله چه تفاوتی دارد؟ پیش از هر چیز، اجازه بدهید بر این نکته تأکید کنیم که مشکل را تقریباً می‌توان با واژه‌ی انگلیسی trouble هم‌ارز گرفت. در مقابل، مسئله بیشتر به واژه‌ی انگلیسی Problem نزدیک است.
چند نکته‌ی زیر می‌توانند تعریف مشکل و نیز تفاوت مشکل و مسئله را بهتر بیان کنند (+/+/+):
تفاوت مشکل و مسئله مشکل یک قضاوتِ حسی است؛ این‌که یک جای کار می‌لنگد و چیزی در جایی آن‌چنان‌که باید باشد نیست (اما چه چیزی؟ در کجا؟ چرا؟ این‌ها را نمی‌دانیم).
مشکل می‌تواند یک نارضایتی، ناراحتی، نگرانی و یک وضعیت نامطلوب باشد؛ اما آن‌قدر مبهم که نمی‌توان ‌آن را توضیح داد و ت..

نخستین ویرایش کتاب مهارت حل مسئله نوشته‌ی اس. یان رابرتسون (S. Ian Robertson) در سال ۲۰۰۱ منتشر شد.
ویرایش دوم این کتاب – که ساختار متن آن بهتر و محتوای آن به‌روز شده بود – پانزده سال بعد با عنوان حل مسئله از منظر عصب‌شناسی و دانش شناختی به بازار عرضه شد و هم‌اکنون یکی از منابع معتبر و ارزشمند در بحث جنبه‌های ذهنی و شناختی مهارت تصمیم گیری محسوب می‌شود (Problem Solving: Perspectives from Cognition and Neuroscience).
البته کتاب رابرتسون، کتاب نسبتاً پیچیده‌ای است و احتمالاً برای خواننده‌ای که صرفاً قصد دارد مهارت حل مسئله خود را بهبود دهد، گزینه‌ی مناسبی محسوب نمی‌شود.
اما نکات و اشاره‌های مهمی در این کتاب درباره مهارت حل مسئله وجود دارد که گه‌گاه در درس‌های تصمیم گیری و حل مسئله متمم، ناگزیریم به آن ارجاع دهیم و به همین علت، این معرفی کوتاه را برای آن تنظیم کرده‌ایم.
هم‌چنین اگر دوستی قصد داشته باشد یک دوره‌ی معتبر و قوی در زمینه‌ی آموزش مهارت حل مسئله طراحی کند، پیشنهاد ما این است که کتاب مهارت حل مسئله نوشته‌ی رابرتسون را حتماً در ردیف منابع مورد بررسی خود قرار دهد.
موضوعات مطرح..

می‌دانید که در پیام اختصاصی متمم، هر روز جمله‌ی کوتاهی را برای شما نمایش می‌دهیم.
اغلب این جمله‌ها، می‌توانند یک تلنگر و نقطه‌ی شروع برای فکر کردن باشند.
به همین علت، معمولاً برخی از این جمله‌ها را در قالب دعوت به گفتگو به بحث می‌گذاریم تا فرصت بیشتری برای تبادل‌نظر درباره‌ی آن‌ها فراهم شود.
جمله‌ای که این بار انتخاب کرده‌ایم، به نوعی به مسئله و مهارت حل مسئله مربوط است.
این جمله از ریچارد سال ورمن (Richard Saul Wurman) انتخاب شده که دو کتابِ اضطراب اطلاعاتی (Information Anxiety) و فهمِ فهمیدن (UnderstandingUnderstanding) او – با توجه به مباحث یادگیری و رسانه در متمم – می‌توانند برای دوستان متممی بسیار جذاب باشند (فهم‌ِ فهمیدن، در سال ۲۰۱۷ نوشته شده، اما اضطراب اطلاعاتی، کتابی قدیمی و کلاسیک و البته هم‌چنان سرشار از ایده‌های مفید و ارزشمند است).
با وجود توضیحاتی که درباره‌ی سال وُرمن مطرح کردیم، جمله‌ی مورد نظرمان را می‌توان مستقل از گوینده به بحث گذاشت:

گزاره‌ای که سال ورمن مطرح کرده، مخالفان کمی دارد. در واقع حرف او، از آن جمله‌های زیباست که بسیاری از ما ممکن است در جای دیگری ..