آوریل 2019

ما در مطلبی مستقل، کتاب واقع نگری (Factfulness) نوشته‌ی هنس روسلینگ را معرفی کرده‌ایم.
در آن‌جا توضیح دادیم که روسلینگ، غریزه‌ (یا خطای شناختی) مقصریابی را به عنوان یکی از خطاهای مهم تحلیلی انسان معرفی می‌کند.
با توجه به این‌که اصرار بر مقصریابی به معنای تلاش برای یافتن یک علت مشخص و نزدیک یکی از موانع جدی در توسعه‌ی نگرش سیستمی است، مطالعه‌ی چند جمله از توضیحات روسلینگ را در این زمینه، به عنوان بخشی از درس تفکر سیستمی، می‌تواند مفید باشد.
بخش غالبِ این چند پاراگراف (جز چند اصلاح جزئی) از کتاب واقع نگری با ترجمه‌ی عاطفه هاشمی و حسن رضوی (نشر میلکان) نقل می‌شود:
غریزه‌ی مقصر دانستن، غریزه‌ی پیدا کردن دلیلی ساده و روشن برای اتفاقی بد است. من این غریزه را همین چند وقت پیش در خودم حس کردم؛ وقتی در حمام هتل دوش می‌گرفتم و شیر آب داغ را تا آخر باز کرده‌ بودم. ابتدا هیچ اتفاقی نیفتاد؛ اما چند ثانیه بعد، داشتم زیر آب جوش می‌سوختم.
در آن لحظات، از دست لوله‌کش، و بعد از دست مدیر هتل، و بعد از دست کسی که احتمالاً در اتاق بغلی آب سرد را باز کرده بود عصبانی شدم. هیچ‌کس عمداً به من صدمه نرسانده..

ادوارد ویلسون (Edward O. Wilson) دانشمند معاصر که بیشتر او را به خاطر مطالعات گسترده روی زندگی اجتماعی حشرات (و به طور خاص مورچه‌ها) می‌شناسند، در کتاب در جستجوی طبیعت (In Search of Nature)، به زوایای مختلفی از طبیعت و تعامل انسان با آن می‌پردازد.
ویلسون در بخش دوازدهم کتاب در جستجوی طبیعت به این پرسش می‌پردازد که آیا بشر در نهایت خود را نابود می‌کند؟ یا به بیان دیگر، آیا گونه‌ی انسان به یک خودکشی تدریجی مشغول است؟
او این فصل را با یک سناریوی فرضی آغاز می‌کند:
تصور کنید که روی یکی از قمرهای یخ‌زده‌ی مشتری – مثلاً گانیمد (Ganymede) – پایگاه فضایی یک تمدن بیگانه پنهان شده است.
دانشمندان آن تمدن، میلیون‌ها سال، از نزدیک زمین را زیر نظر داشته‌اند.
از آن‌جا که قانون آن‌ها، سکونت و استقرار بر روی یک سیاره‌ی زنده را ممنوع کرده است، آن‌ها دائماً سطح زمین را با ماهواره‌هایی مجهز به سنسورهای پیچیده بررسی کرده و نقشه‌‌ای از توزیع توده‌های ارگانیسم‌ها، جنگل‌ها، علف‌زارها، دشت‌های عریانِ بی‌درخت، سواحل مرجانی و چراگاه‌های پلانکتونی [محل خورد و خوراک ماهی‌ها و سایر آبزیان] را تهیه و بررسی می‌کن..