می‌دانید که ما در متمم، نسخه‌ی اصلی بعضی از مقالات را که به صورت مکرر در درس‌های مختلف به آن‌ها اشاره شده است، در قالب آرشیو مقالات در اختیار دوستان متممی قرار می‌دهیم. البته این کار، برای همه‌ی مقاله‌ها انجام نمی‌شود و صرفاً به مقالاتی محدود است که محدودیت حقوقی برای انتشار آن‌ها وجود ندارد.
در همین راستا، برخی از مهم‌ترین مقالات مربوط به نظریه پنج عاملی شخصیت (Big-Five) را انتخاب کرده و در این‌جا آورده‌ایم.
پیش از معرفی مقاله‌ها، ذکر سه نکته ضروری است:
مطالعه‌ی این مقاله‌ها برای دوستانی مفید است که قصد دارند نظریه پنج عاملی شخصیت و حواشی آن را در سطح آکادمیک، بخوانند، بشناسند و بیاموزند. در غیر این صورت، مجموعه درس‌های خودشناسی و شخصیت شناسی متمم برای کاربردهای متعارف (مثلاً زندگی شخصی، مذاکره، مدیریت منابع انسانی و بهبود مهارت ارتباطی در محیط کار) کافی است و لازم نیست برای مطالعه‌ی جزئیات این تحقیقات وقت بگذارید.
این مقاله‌ها با دقت و حساسیت ویژه‌ای از بین بیش از سی مقاله‌ی مرتبط با بحث‌های ما، انتخاب شده‌اند. بنابراین اگر ارزیابی متمم را معیار قرار می‌دهید، پیشنهاد ما این است که برای مطالعه‌ی مقاله در زمینه‌ی روانشناسی شخصیت بر اساس الگوی پنج عاملی، این چهار مقاله را نسبت به هر مقاله‌ی دیگری در اولویت قرار دهید.
حتماً به خاطر دارید که معیار اعتبار و ارزش مقالات علمی، سال انتشار آن‌ها نیست. بلکه برای سنجش ارزش یک مقاله، فاکتورهای متعدد دیگری مانند متدولوژی، تعداد ارجاعات و جایگاه تاریخی مقاله، مورد توجه قرار می‌گیرند. به همین علت، با وجودی که مجموعه مقالات مورد بررسی ما، سه دهه‌ی اخیر را پوشش می‌داده، در نهایت به این چهار مقاله‌ی سال‌های ۲۰۰۸ و ۱۹۹۰ رسیده‌ایم.
مقاله‌ی کوستا و مک کری
کوستا و مک کری از سال‌های ۱۹۸۵ به بعد، مقالات متعددی درباره نظریه پنج عاملی منتشر کرده‌اند که مقاله‌ی سال ۱۹۹۱ آن‌ها با عنوان مقدمه‌ای بر مدل پنج عاملی و کاربردهای آن یکی از معروف‌ترین موارد در این سلسله مقالات محسوب می‌شود (فایل PDF مقاله).
اما در آن زمان، هنوز جایگاه مدل پنج عاملی در روانشناسی شخصیت چندان تثبیت نشده بود و به همین علت، لحن مقاله و نوع توضیحات آن، هنوز تا حدی از جنس توصیف مقدماتی و پاسخ‌گویی صریح و تلویحی به نقدهای مطرح شده است.
به همین علت، از میان کارهای مختلف کوستا و مک کری ما مقاله‌ی سال ۲۰۰۸ آن‌ها را پیشنهاد می‌کنیم:
The Five-Factor Theory of Personality, Costa, McCrae, 2008
نویسندگان در این مقاله، ضمن دفاع از مبانی نظری مدل پنج عاملی، به صورت مختصر و ارزشمند، در این‌باره توضیح داده‌اند که نظریه های صفاتی چه هستند و چه ویژگی‌ها و پیش‌فرض‌هایی دارند.
اجازه بدهید چند جمله از بخش ابتدایی مقاله (پیش‌فرض‌های نظریه‌های صفاتی از جمله Big-5) را با هم بخوانیم:
[چهارمین فرض این است که] ریشهی شکل‌گیری رفتارهای انسان را می‌توان در درون انسان جستجو کرد.
البته واضح است که قدرت انسان در تعیین سرنوشت خود، مطلق و نامحدود نیست. ضمن این‌که انسان‌ها به خاطر تفاوت در صفات شخصیتی، از نظر قدرت تأثیرگذاری بر سرنوشت‌شان، با یکدیگر تفاوت دارند.
اما نظریه‌های صفاتی می‌گویند که جستجوی ریشهی رفتار انسان‌ها در درون خودشان، ارزشمند است [یک مدل مفید محسوب می‌شود].
انسان‌ها قربانی منفعل شرایط زندگی خویش نیستند. هم‌چنین نمی‌توان آن‌ها را ارگانیسم‌هایی تهی [از اراده]، که در طول زمان صرفاً با شرطی‌سازی برنامه‌ریزی شده‌اند در نظر گرفت.
شخصیت انسان‌ها به شکل فعالانه و در تعامل با شرایط زندگی آن‌ها، در شکل‌گیری زندگی ایشان نقش ایفا می‌کند.
سری مطالب حوزه شخصیت شناسی
نوشته چند مقاله درباره نظریه پنج عاملی شخصیت (+ فایل PDF) اولین بار در متمم. پدیدار شد.
