انواع هیجانات و ابراز احساسات با کلمات | چرخ رابرت پلاچیک

شناسایی دقیق هیجان‌ها و احساساتی که تجربه می‌کنیم و ابراز احساسات با کلمات دقیق و مناسب، یک توانمندی به‌ظاهر ساده، اما بسیار ظریف و مهم است.

مارشال روزنبرگ در کتاب ارتباط بدون خشونت توضیح می‌دهد که از پیش‌نیازهای مهم برای برقراری ارتباط اثربخش این است که به خوبی بدانیم و بفهمیم که هر رویدادی، چه احساسی را در ما برمی‌انگیزد.

روزنبرگ در این زمینه، جمله‌ای از رولو می (Rollo May) را نیز نقل می‌کند: «تعداد احساساتی که بسیاری از ما تجربه می‌کنیم، در حد نت‌های موسیقی محدود است.»

شناسایی انواع هیجانات و عواطف با ریشه‌ها و تبعات آن‌ها، کار ساده‌ای نیست. چرا که اگر چنین کاری ساده بود، نیاز به یادگیری مهارتی با نام هوش هیجانی تا این حد حس نمی‌شد.

اما بی‌تردید یکی از نخستین گام‌ها در این مسیر، توسعه‌ی دایره‌ی لغات فعال‌مان برای بیان احساسات و هیجان‌هایی است که تجربه می‌کنیم.

جاشوا فریدمن هم در کتاب خود با موضوع کاربرد هوش هیجانی در رهبری سازمانی (که مقدمه‌ی پیتر سالووی را هم به همراه دارد) توضیح می‌دهد که: «یکی از موانع بزرگ در تقویت هوش هیجانی، محدودیت دایره واژگان ماست.»

اهمیت دامنه لغات برای بیان انواع هیجانات

معمولاً نخستین پرسشی که به ذهن نوآموزان هوش هیجانی می‌رسد این است که چرا باید تا این حد روی واژگان و دایره واژگان حساس باشیم؟ و چرا محققان این حوزه و نویسندگان کتاب‌های هوش هیجانی، تا این حد برای تفکیک انواع هیجان‌ها و نام‌گذاری آن‌ها وقت می‌گذارند؟

برای این سوال، پاسخ‌های متعددی وجود دارد که در این‌جا، برخی از آن‌ها را مطرح می‌کنیم:

کلمات به عنوان ابزار آموزش و یادگیری

طبیعتاً آموزش و یادگیری هوش هیجانی، با استفاده از کلمات انجام می‌شود. اگر نتوانیم احساسات و عواطف را از یکدیگر تفکیک کنیم، چگونه می‌توانیم درباره‌ی ریشه‌ها و کارکردهای هر یک از آن‌ها و نحوه‌ی مدیریت‌شان صحبت کنیم؟

هنگامی که از اصل صفر در یادگیری و افزایش هوش هیجانی حرف زدیم، به این نکته اشاره کردیم که هیجانات از جنسِ اطلاعات هستند و هر یک پیامی برای ما دارند.

وقتی احساسات و هیجان‌های مختلف، بر اساس محرک‌های متفاوتی به وجود می‌آیند و پیام‌‌های متفاوتی نیز دارند، مهم است که آن‌ها را به درستی از هم تفکیک کنیم تا پیام هر یک را نیز بهتر بفهمیم و درک کنیم.

به همین علت ما در متمم درس‌های متعددی را به تفکیک هیجانات و احساسات اختصاص داده‌ایم:

• حسادت به داشته‌های دیگری یک نوع هیجان است و حسادت در رابطه عاطفی، هیجانی دیگر. اگر آن‌ها را با هم اشتباه بگیریم، ممکن است در مدیریت‌شان هم اشتباه رفتار کنیم.
• هم‌چنین حسادت به داشته‌های دیگری احساسی است که ممکن است مدت‌ها با ما باشد. اما وقتی آن دیگری، جایی شکست می‌خورد، احساس جدیدی به عواطف قبلی افزوده می‌شود و آن شادمانی ناشی از شکست اوست. همان چیزی که ما به عنوان شادن فرویده مطرح کردیم. پس از مدت کوتاهی، این شادمانی (شادن فرویده) از بین می‌رود. اما حسادت ممکن است با ما باقی بماند.

این تفکیک هیجانات با واژگان دقیق است که به ما کمک می‌کند آن‌ها را ببینیم و درباره‌شان حرف بزنیم.

کلمات به عنوان ابزار ارتباط موثر

هر چقدر احساسات و عواطف خود را به شکل دقیق‌تری بیان کنیم، احتمال سوء‌برداشت کاهش پیدا می‌کند و بهتر می‌توانیم پیام خود را برای طرف مقابل ارسال کنیم.

به عنوان یک مثال کلاسیک، می‌توانیم به حسادت و غبطه خوردن اشاره کرد.

رایج است که می‌گویند احساس حسادت به این معناست که داشته‌های فرد دیگر، شما را آزار می‌دهد و دوست دارید او آن‌ها را نداشته باشد. اما غبطهخوردن وقتی است که دوست داریم ما هم داشته‌های او را به‌دست بیاوریم؛ بدون این‌که او جایگاه و داشته‌هایش را از دست بدهد.

در زبان انگلیسی هم، این احساس دوم را با ‌Benign Envy (حسادت خوش‌خیم) بیان می‌کنند تا از نوع اول (Envy) متمایز باشد.

توجه به همین ظرافت‌ها، به بیان دقیق‌تر پیام‌ها کمک می‌کند. مثلاً می‌خوانیم که سالار عقیلی چنین می‌گوید: «من همواره به صدای استاد ایرج خواجه امیری غبطه خورده‌ام» (+).

کافی است فکر کنید اگر به جای غبطه، از کلماتی مانند حسادت یا حسرت استفاده می‌شد، پیام جمله تا چه حد فرق می‌کرد.

کلمات به عنوان ابزار خودکاوی و تحلیل خود

کلمات قرار نیست صرفاً برای ارتباط با دیگران مورد استفاده قرار بگیرند. هر چه دامنه‌ی واژگان ما گسترده‌تر باشد، در شناخت خود و حالات‌مان نیز قوی‌تر خواهیم بود.

کلمات، ظرافت فکر و قدرت تحلیل ما را افزایش می‌دهند. این نکته‌ای است که در درس ظرافت‌های کلامی با جزئیات بیشتر به‌ آن پرداخته‌ایم.

بنابراین با توجه به این‌که خودآگاهی یکی از مولفه‌های هوش هیجانی است، می‌توان توسعه‌ی دایره‌ی کلمات مربوط به عواطف را از ابزارهای موثر برای تقویت هوش هیجانی دانست.

تمرین و مشارکت در بحث

تذکر: نوشتن این تمرین در متمم اجباری نیست و می‌توانید روی کاغذ آن را انجام دهید (اما حتماً برای انجامش وقت بگذارید).

متن کوتاهی خطاب به یکی از کسانی که با رفتار و تصمیمش احساسی مثبت یا منفی در شما ایجاد کرده بنویسید.

تلاش کنید به دقیق‌ترین شکل ممکن، احساس و تجربه‌ای را که برای شما ایجاد کرده است بیان کنید.

می‌توانید فرض کنید این متن قرار است به عنوان نامه‌ای برای قدردانی یا شکایت برای او ارسال شود.

سری مطالب حوزه هوش هیجانی

The post انواع هیجانات و ابراز احساسات با کلمات | چرخ رابرت پلاچیک appeared first on متمم.