ضریب هوشی چیست؟ مروری بر تاریخچه مفهوم هوش

پیش‌نیاز مطالعه این درس:

• معرفی بحث پرورش کودکان هوشمندتر
• قورباغه‌ای که حافظ می‌خواند: نکته‌ای کلیدی در پرورش کودکان باهوش

از دوستان عزیز متممی انتظار می‌رود پس از مطالعه این درس بتوانند:

• علت رشد توجه به هوش و ضریب هوشی (بهره هوشی) در دوران معاصر را شرح دهند.
• نام آلفرد بینه را به عنوان ابداع کننده‌ی روش سنجش و اندازه گیری ضریب هوشی به خاطر داشته باشند.
• بتوانند توضیح دهند که تست هوش و ضریب هوشی، در چه شرایطی عدالت آفرین بوده و در چه شرایطی تبعیض ایجاد کرده است.
• بتوانند علت توجه آمریکایی‌ها به مطالعات بینه و بحث ضریب هوشی را شرح دهند.
• به خاطر داشته باشند که توجه به ضریب هوشی و قضاوت در مورد بهره هوشی، در مقاطع مختلف بسیار متفاوت بوده است.£

بحث هوش و ضریب هوشی یا همان IQی معروف (Intelligence Quotient) برای اکثر انسان‌ها جذاب و دوست‌داشتنی بوده است.

همچنانکه در درس قبل مورد اشاره قرار گرفت، بسیاری از مردم، بهره هوشی را با نبوغ هم‌معنا در نظر می‌گیرند.

دوست داریم از ضریب هوشی اینشتین صحبت کنیم. در مورد ضریب هوشی استیون هاوکینگ، داستان و عدد بسازیم و نقل کنیم.

همچنین، احتمالاً جایی در گوشه‌ی ذهن‌مان، همیشه به این مسئله فکر می‌کنیم که ضریب هوشی ما چند است و در مقایسه با اطرافیان، تیزهوش‌تر هستیم یا نه.

اما متاسفانه اطلاعات اکثر ما در مورد نحوه شکل‌گیری بحث هوش و ضریب هوشی (یا بهره هوشی) ناقص است و در بهترین حالت، صرفاً آن را به عنوان هوش ریاضی تعریف می‌کنیم و در مقابل مفاهیمی مانند هوش هیجانی یا هوش عاطفی یا هوش چندگانه‌ی هوارد گاردنر قرار می‌دهیم.

این درس و درس آتی، به بررسی روند مطرح شدن و رواج یافتن روشهای سنجش هوش و به طور خاص ترویج بهره هوشی یا IQ می‌پردازد.

روش آلفرد بینه برای اندازه‌گیری هوش

آلفرد بینه با یک سوال ساده اما بسیار دشوار روبرو بود:

یک بچه‌ی شش ساله، چه چیزهایی را باید بفهمد که بتوانیم بگوییم توانایی ذهنی خوبی برای یادگیری دارد؟

همین سوال را می‌توان برای سنین دیگر هم مطرح کرد:

یک بچه‌ی هفت ساله، چه چیزهایی را باید بفهمد که بتوانیم بگوییم توانیی ذهنی خوبی برای یادگیری دارد؟

بینه، این سوال را به صورت زیر پاسخ داد:

امیدواریم با خودتان نگویید که بینه، با طرح چنین سوالی، عملاً مسئله را دور زده است.

ما در خیلی از موارد، شیوه‌ی مشابهی را به کار می‌گیریم.

مثلاً اگر به شما بگویند به چه کسی قدبلند می‌گویید. چه پاسخی خواهید داد؟ می‌گویید کسی قد بلند است که قدش از متوسط کسان دیگری که می‌شناسیم و در اطراف‌مان هستند، بلندتر باشد.

همچنین برای قضاوت در مورد توانایی فیزیکی و طول عمر و قند خون و فشار خون و ضربان قلب و بسیاری از پارامترهای دیگر هم، از روش علمی مشابهی استفاده می‌کنیم: یک جامعه‌ی بزرگ را انتخاب می‌کنیم. یک ویژگی‌ را در آنها می‌سنجیم. متوسط می‌گیریم. همه‌ی اعضای همان جامعه را بر اساس متوسط خودشان می‌سنجیم.

بینه، همکاری هم داشت که در این کار به او کمک می‌کرد. نام او، تئودور سایمون بود. اگر چه زحمت و سهم آنها تقریباً برابر بود، سایمون این شانس را نداشت که نامش به اندازه‌ی بینه، مطرح شود.

آنها فهرست بلندبالایی از سوالات را در زمینه‌های بسیار متنوع آماده کردند. سپس به سراغ تعداد زیادی از کودکان پنج ساله، پنج سال و یک‌ماهه، پنج سال و دوماهه و به همین ترتیب تا دوازده ساله رفتند.

آنها بررسی می‌کردند که مثلاً یک بچه‌ی شش سال و پنج ماهه، به طور متوسط چه سوالاتی را پاسخ می‌دهد و چه سوالاتی را پاسخ نمی‌دهد.

سپس تمام بچه‌های شش سال و پنج‌ماهه را، با همین توانمندی متوسطی که استخراج کرده بودند، می‌سنجیدند.

بینه، همچنان از روش خود به صورت کامل راضی نبود.

او همواره در نوشته‌ها و تحلیل‌هایش تاکید می‌کرد که این شیوه‌ی سنجش هوش، تا حد زیادی بستگی به پیشینه‌ی فرهنگی دارد.

فقط کافی است تصور کنید که اگر نمونه‌ی آماری شما، از یک شهر خاص یا کشور خاص باشد، نتیجه‌ تا چه حد ممکن است در فضای دیگر نادرست باشد. خصوصاً اینکه مثلاً برخی از سوالات بینه، بسیار جنبه‌ی فرهنگی داشتند و به مواردی مانند دوری و نزدیکی دو شهر در فرانسه یا اروپا اشاره می‌کردند.

اما شاید برای شما جالب باشد که این بحث‌ها، برای آمریکایی‌ها حتی از فرانسویان هم جذاب‌تر بود.

با توجه به همین تفاوت‌ها و تبعیض‌ها و پیش‌داوری‌ها، برای آمریکایی‌ها بسیار جذاب بود که روشی پیدا کنند تا معلمان، بدون پیش‌داوری در مورد نژاد و زبان و فرهنگ دانش‌آموزان، آنها را ارزیابی کنند.

در این حالت، دیگر اگر معلمی می‌گفت این دانش‌آموز یا آن دانش‌آموز در یادگیری ضعیف است، کسی احساس نمی‌کرد که شاید پیش‌داوری و استریوتایپ در این قضاوت دخیل بوده است.

در دانشگاه استنفورد، فردی به نام لوییس ترمن (Lewis Terman) با کارهای آلفرد بینه آشنا شد.

لوییس ترمن که نیاز آن روز جامعه‌ی آمریکا را به خوبی می‌دانست، سعی کرد با کمی تغییر و اصلاح، تست آلفرد بینه را در آمریکا مورد استفاده قرار دهد (۱۹۱۶).

در واقع آنچه ما امروز به عنوان تست IQ می‌شناسیم و همین‌طور تعریفی که از IQ داریم، تست و تعریفی است که ترمن، با اصلاح و تکمیل کارهای بینه انجام داده است.

از آنجا که نگاه ترمن کمی اقتصادی بود، او زیرکی کرد و از نام دانشگاه استنفورد استفاده کرد. به همین علت ما به جای تست ترمن – بینه که روش رایج علمی است، عنوان تست استنفورد – بینه را به کار می‌بریم.

روش استخراج بهره‌هوشی در آزمون استنفورد – بینه این است که سن شما بر اساس آزمون را به سن تقویمی شما تقسیم می‌کنند و آن را در صد ضرب می‌کنند تا بهره‌ی هوشی به دست آید.

بهره‌ی هوشی کمتر از صد، یعنی توانایی ذهنی شما در موضوعات مطرح شده در پرسشنامه، کمتر از متوسط کسانی است که سن تقویمی شما را دارند.

در درس‌های بعدی، بیشتر و بهتر با مفهوم هوش آشنا خواهیم شد.

سری مطالب حوزه پرورش کودکان هوشمند

The post ضریب هوشی چیست؟ مروری بر تاریخچه مفهوم هوش appeared first on متمم.