کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر | دن اریلی

با وجودی که بارها در متمم به کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر (Predictably Irrational) نوشته‌ی دن اریلی اشاره کرده‌ایم، اما تا کنون مطلبی را منحصراً به این کتاب اختصاص نداده‌ایم.

در این‌جا به شکل مختصر به معرفی کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر می‌پردازیم.

این کتاب برای نخستین بار در سال ۲۰۰۸ منتشر شد و پس از آن، همواره مورد استقبال و تجدید چاپ قرار گرفته است.

آن‌چه در ادامه می‌خوانید:

موضوع کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر چیست؟

منظور از تصمیم نابخردانه چیست؟

آیا دن اریلی در طرح این مباحث پیشتاز است؟

عناوین مطرح شده در کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر

چه کتاب‌های دیگری به فضای این کتاب اریلی نزدیک هستند؟

ترجمه کتاب Predictably Irrational

موضوع کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر چیست؟

به‌طور خلاصه می‌توان گفت که این کتاب، به بیانِ ساده‌ی مفاهیم اقتصاد رفتاری پرداخته است.

اما نوع مثال‌ها و مطالعاتی که دن اریلی در آن‌ مطرح کرده باعث شده که کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر به یکی از کتابهای پیشنهادی و منابع کلی در آموزش تصمیم گیری و مذاکره تبدیل شود.

شیوه‌ی انتخاب کردن انسان‌ها از میان گزینه‌های مختلف، رفتار ما در مقابل پیشنهادهای رایگان (یا ظاهراً رایگان)، تغییر رفتارمان بر اساس الگوهای قیمت‌گذاری (مثلاً غذا خوردن در بوفه‌ها) و میل پنهان به تقلب کردن، از جمله موضوعاتی است که دن اریلی در این کتاب به آن‌ها پرداخته است.

منظور از تصمیم نابخردانه چیست؟

نابخردانه و غیرعقلانی، دو اصطلاحی هستند که برای ترجمه‌ی واژه‌ی Irrational به‌کار می‌روند (اقتصاددان‌ها و محققان تصمیم‌گیری، حساسیت خاصی به این واژه دارند و اگر ببینند آن را مترادفِ غیرمنطقی یا Illogical به‌کار می‌برید، حتماً از شما دلگیر خواهند شد).

وقتی از عقل انسان و تصمیم‌های عقلانی یا عقل اقتصادی صحبت می‌کنیم، از یک فرض و مدل حرف می‌زنیم. مدلی که اقتصاددان‌ها تا سال‌ها فکر می‌کرده‌اند انسان‌ها بر آن اساس فکر می‌کنند و تصمیم می‌گیرند (اقتصاددان‌ها در همه‌ی مقاطع تاریخ علم اقتصاد، فکر می‌کرده‌اند که می‌فهمند در ذهن انسان‌ها چه می‌گذرد).

Irrational بودن یا نابخردانه بودن در ادبیات اقتصاد رفتاری و کتاب دن اریلی به این معناست که رفتارهای انسان‌ها، با آن الگوهایی که اقتصاد سنتی می‌شناخت و از‌ آن دفاع می‌کرد، تطبیق ندارد:

انسانِ خردورز با عقل اقتصادی

• وقتی اطلاعات جدید به دست می‌آورد، می‌تواند بفهمد که آیا این‌ اطلاعات به تصمیمِ (اقتصادیِ) او ربط دارد یا نه.
• می‌تواند اهمیت نسبی اطلاعات را مشخص کند.
• برای یک انتخاب اقتصادی، همه اطلاعات قابل تصور را گردآوری می‌کند.
• ترجیحات خود را به صورت شفاف می‌داند و اولویت‌های نسبی آن‌ها را هم درک می‌کند.
• تبعات گزینه‌های مختلف را می‌فهمد و ارزیابی می‌کند و سپس یک گزینه را انتخاب می‌کند.

اریلی با واژه‌ی Irrational در عنوان کتاب خود، تأکید می‌کند که این شکل از Rationality، مدل مناسبی برای درک انسان‌ها نیست و انسان‌ها در موارد بسیاری، به این شکل فکر نمی‌کنند و تصمیم نمی‌گیرند.

او هم‌چنین با به‌کار بردن واژه‌ی Predictable (پیش‌بینی‌پذیر) تأکید می‌کند که می‌توان مدل دیگری از رفتار انسان‌ها ساخت و اتفاقاً رفتار انسان‌ها را پیش‌بینی کرد.

اگر مدل‌های سنتی اقتصادی نمی‌توانند رفتار انسان را پیش‌بینی کنند، به علت پیش‌بینی‌ناپذیریِ رفتار انسان نیست؛ بلکه آن مدل‌ها شکلی از Rationality را تعریف و تصور کرده‌اند که به مدل ذهنی واقعی انسان‌ها و الگوی تصمیم گیری آن‌ها نزدیک نیست.

توضیحات بیشتر در این زمینه در معرفی بحث اقتصاد رفتاری و نیز در معرفی کتاب کج رفتاری و صحبت‌های ریچارد تیلر با عنوان «انسان حیوان اقتصادی نیست» ارائه شده و در این‌جا دوباره آن‌ها را تکرار نمی‌کنیم.

آیا دن اریلی در طرح این مباحث پیشتاز است؟

اقتصاد رفتاری شاخه‌ی نسبتاً جوانی از علم است که در مرز مشترک اقتصاد و روانشناسی شکل گرفته و از این منظر، برخی از مطالعات و تحقیقات دن اریلی هم، جزو تحقیقات ارزشمند در این حوزه هستند و به رشد و توسعه‌ی آن کمک کرده‌اند (او در فصل‌های مختلف کتابش، به بسیاری از این تحقیقات اشاره کرده است).

اما به طور کلی افراد بسیاری پیش از او در این زمینه تلاش کرده و به خلق و توسعه‌ی اقتصاد رفتاری کمک کرده‌اند. به همین علت، دن اریلی را بیشتر به عنوان رواج‌دهنده‌ی مفاهیم اقتصادی رفتاری و نه توسعه‌‌دهنده‌ی این دانش می‌شناسند.

هربرت سایمون، دنیل کانمن، آموس تورسکی و ریچارد تیلر، از جمله نام‌های بزرگتری هستند که در این مسیر، نقش کلیدی ایفا کرده‌اند (از این چهار نفر، سه نفر نوبل گرفته‌اند و آموس تورسکی هم، به علت فوتش نوبل نگرفت؛ چون خط مشی نوبل این است که جایزه را به افراد زنده اعطا کند).

عناوین مطرح شده در کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر

دن اریلی در هر یک از فصل‌های کتاب خود، به یکی از نیروهایی پرداخته که باعث می‌شوند انسان از مسیری که اقتصاددان‌ها برای او فرض کرده و در نظر گرفته‌اند فاصله بگیرد.

او نخستین فصل کتاب خود را به قدرت مقایسه‌ی نسبی اختصاص داده و بر این نکته تأکید کرده که ما انسا‌ن‌ها، در اکثر انتخاب‌ها و تصمیم‌های اقتصادی خود، نمی‌توانیم ارزش یک گزینه را به صورت مطلق بسنجیم.

اریلی در ادامه‌ی کتاب خود به مواردی مانند خطای ذهن انسان در مواجهه با گزینه‌های رایگان (هزینه‌ی بی‌هزینه بودن) و نیز اثر هنجارهای اجتماعی در انتخاب‌های رفتاری انسان‌ها می‌پردازد (قسمت‌هایی از این بخش، شما را به یاد حرف‌های چالدینی در کتاب متقاعدسازی خواهد انداخت که اتفاقاً مورد علاقه‌ی دن اریلی نیز هست).

اریلی هم‌چنین به این نکته پرداخته است که وقتی فضای تصمیم‌گیری ما از پول نقد فاصله می‌گیرد تصمیم‌ها و انتخاب‌هایمان چگونه تغییر می‌کند:

دزدیدن یک مداد از شرکت، ساده‌تر از دزدیدن پول یک مداد است.

تأثیر فاکتورهایی مانند برانگیختی، قدرت کنترل بر خود و اهمال کاری بر انتخاب‌ها و رفتارهای ما، از جمله نکات دیگری است که او در کتاب خود به آن‌ها پرداخته است.

ویژگی اصلی کار دن اریلی، استفاده از مثال‌های شفاف و به‌یادماندنی است. مثلاً برای توضیحِ تأثیر مقایسه بر رضایت ما، روایت کوتاهی از یک آشنا به نام جیمز هانگ نقل می‌کند:

او ماشین پورشه باکستر خود را فروخت و یک تویوتا پریوس خرید و در مصاحبه‌ای که با نیویورک‌تایمز داشت گفت:

«من نمی‌خواهم در دنیای باکستر زندگی کنم. کسی که باکستر دارد، آرزو می‌کند که کاش پورشه‌ی ۹۱۱ داشت. و زمانی که پورشه‌ ۹۱۱ می‌خرد، به این فکر می‌کند که کاش فراری داشت.»

تویوتا پریوس، کلاً حلقه‌ی بسته و تکراریِ جستجوی گزینه‌ی بعدی را برای او می‌شکند و متوقف می‌کند.

چه کتاب‌های دیگری به فضای این کتاب اریلی نزدیک هستند؟

قضاوت در این زمینه، کمی سلیقه‌ای است.

اما می‌توان گفت کسانی که کتاب نابخردی‌های پیش‌بینی‌پذیر با سلیقه‌ی کسانی جور است که کتاب‌هایی مانند سقلمه یا تلنگر (ریچارد تیلر)، دشواری انتخاب (بری شوارتز)، کج رفتاری و تفکر سریع و آهسته (نوشته‌ی دنیل کانمن) را بپسندند.

به قضاوت متمم، کتاب‌های Freakonomics (نوشته‌ی Levit و Dubner) از جمله‌ی نزدیک‌ترین کتاب‌ها به سبک نگارش دن اریلی محسوب می‌شوند.

ترجمه کتاب Predictably Irrational

ظاهراً تا کنون دو ترجمه‌ی مختلف از این کتاب ارائه شده است:

• نابخردی های پیش بینی پذیر؛ ترجمه رامین رامبد؛ نشر مازیار
• بی‌منطقی‌های هر روز ما؛ ترجمه الناز اعلم؛ نشر اندیشه برتر

نظر به این‌که متمم نسخه‌ی اصلی را در اختیار داشته و متأسفانه نسخه‌های فارسی این کتاب را بررسی نکرده است؛ سپاسگزار می‌شویم اگر دوستانی که این ترجمه‌ها یا ترجمه‌ی دیگری را مطالعه‌ کرده‌اند، دیدگاه و نظر خود را درباره‌ی کیفیت ترجمه با سایر دوستان‌ متممی به اشتراک بگذارند.

مطالب مرتبط

معرفی کتابهای مدیریتی (مرور، نقد، خلاصه کتاب)

پاراگراف فارسی – پاراگراف های منتخب کتابها

معرفی کتابهای روانشناسی (مرور، نقد، خلاصه کتاب)

کتابخوانی و توصیه‌هایی درباره آن

آشنایی با نویسندگان و دانشمندان مدیریت و اقتصاد و روانشناسی

پیشنهاد عضویت در متمم

شما با عضویت ویژه در متمم، می‌توانید به درس‌ها و آموزش‌های بسیاری از جمله موضوعات زیر دسترسی کامل داشته باشید:

فهرست درس‌های متمم

موضوعات زیر، برخی از درس‌هایی هستند که در متمم آموزش داده می‌شوند:

دوره MBA (یادگیری منظم درس‌ها)

فنون مذاکره | مهارت ارتباطی

تصمیم گیری | تفکر سیستمی

توسعه فردی | مهارت یادگیری

مدیریت بازاریابی | دیجیتال مارکتینگ

ثبت نام | اطلاعات بیشتر سری مطالب حوزه مبانی روانشناسی پول

The post کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر | دن اریلی appeared first on متمم.